Raport został zaprezentowany 30 czerwca 2011 r. w Pałacu Stasica w Warszawie, podczas konferencji poświęconej Sieci ekologicznej „Natura 2000”. Organizatorami spotkania byli Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
System Sieci Ekologicznej „Natura 2000” powstaje od 2004 roku. Podstawę prawną do jego tworzenia wyznaczyły dwie Dyrektywy UE: Ptasia i Siedliskowa. Celem „Natury 2000” jest stworzenie kompleksowego systemu ochrony zasobów bioróżnorodności poprzez sieć, skoordynowaną w skali całej Unii. W Polsce zasięg „Natury 2000” wynosi około 6,2 mln ha, co stanowi 19,7% powierzchni lądowej Polski. Dyrektywy UE dotyczące „Natury 2000” mówią przede wszystkim o ogólnym zakazie działań mogących znacząco i negatywnie wpływać na ochronę obszarów sieci. Natomiast pozostawiają dużą swobodę w wyborze rozwiązań organizacyjnych i prawnych dotyczących ochrony na poziomie państw członkowskich.
Analiza zawarta w raporcie pokazuje, że w porównaniu z innymi krajami UE, prawno-administracyjny system rozwiązań przyjęty przez Polskę jest jednym z najbardziej skomplikowanych i kosztownych. Wysokie nakłady finansowe na sieć nie przekładają się natomiast na akceptację społeczną dla systemu „Natura 2000”.
Badania ankietowe przeprowadzone przez EFRWP wśród potwierdzają negatywne nastawienie władz samorządowych i większości społeczności lokalnych w stosunku do sieci, ukształtowane głównie przez fragmentaryczną informację i arbitralny sposób wyznaczania obszarów chronionych (pod uwagę bierze się jedynie aspekt przyrodniczy, bez uwzględnienia czynników społeczno-gospodarczych). Obecność obszarów „Natura 2000” na terenie gminy uważana jest za czynnik problemowy. Najczęstszymi barierami dla rozwoju, które wskazywali ankietowani, są:
- wydłużenie czasu realizacji inwestycji i ich dodatkowe koszty związane z oceną oddziaływania na środowisko;
- niepewność uzyskania pozwolenia na budowę;
- brak wytycznych, precyzujących dopuszczalny rodzaj i skalę działalności gospodarczej;
- utrudnienia w prowadzeniu i rozwijaniu produkcji rolniczej;
- ogólna dezinformacja i niepewność, co do obowiązujących przepisów i konkretnych ograniczeń, związanych z siecią „Natura 2000”.
Jak pokazują analizy i badania ankietowe zawarte w raporcie, sieć „Natura 2000” w Polsce ma szansę na prawidłowe funkcjonowanie tylko wtedy, gdy będzie w sposób holistyczny i zintegrowany łączyć interesy wszystkich grup społecznych – samorządów, rolników i przedsiębiorców.